Turpis

Będąc szczera, chciałam napisać o pięknie, o jego aspektach i postrzeganiu z punktu kulturowo-społecznego. Chciałam napisać o wytycznych, które sprawiają, że odczuwamy tę estetyczną przyjemność i zachwyt, tak trudne do opisania. Chciałam pisać o tym, ale się znudziłam. Piękno jest nużące, non-stop otaczamy się pięknymi rzeczami, spotykamy z pięknymi ludźmi i szukamy pięknych słów. Oczekuje się tego od nas i my tego oczekujemy nie potrafiąc wyrwać się ze społecznych ograniczników.
Lecz czy to nie brzydota jest interesująca? Ekscentryczność, odejście od normy, coś przyciągającego, coś innego. Brzydota, mniej powszechna, mniej chwalona, odrzucona przez społeczeństwo, może być ostoją dla jednostek, które ze świata piękna zostały wykluczone lub które za świat piękna wcale go nie uważają. Brzydota jest częścią nas, więc może czas zacząć się do niej przyznawać i pozwolić wyjść na ulice? Na ulice pełne brzydoty, zniszczonych płytek chodnikowych, zamalowanych ścian niszczejących budynków, kałuż, błota, rozrzuconych papierków. Nikt nie zwraca uwagi, na to jako coś pięknego, coś fascynującego, rozwijającego i sprawiającego radość. Każdy spojrzy w niebo, na zachód słońca i muskane jego promieniami szczyty budynków. Ta ulica, ten bałagan jest dziełem człowieka, jego apoteozą, jakże by nie znaleźć w takim razie w nim piękna? To prawdziwe dzieło sztuki, porzucony krajobraz tworzony z dnia na dzień, bez żadnego pozerstwa, bo nie dla publiki.
Fotograf Wolfgang Tillmans w swojej fotografii też stara się ukazać to na co nie zwraca się uwagi. Powiększa do niemożliwych rozmiarów szczególiki, zmniejsza to co ogólne i to co pokazuje więcej. Znajduje piękno w pogiętej koszuli czy w plamie po kawie, bo każda z tych rzeczy ma swoją historię, została stworzona bez namysłu, niecelowo. Nikt by nie przypuszczał, że można tworzyć sztukę z rzeczy, które wyrzucamy i które bagatelizujemy. Nikt by nie przypuszczał, że mogą trafić do galerii, w której wcześniej pokazywano Caravaggia czy Rembranta.
Wspominając już artystów, nie można zapomnieć o Baudelaire, który chyba jako pierwszy w swoich wierszach pokazał brzydotę. Nie, on przedefiniował piękno- jego rzeczywistość była oparta na zupełnie innych prawach niż ta, w której żyjemy. Jego zachwyt wywoływały prostytutki, rozkładające się zwłoki czy rozdrapane strupy. Pisząc o nich, buntował się przeciw utartemu schematowi, że sztuka może opowiadać tylko o rzeczach pięknych. Że pomijane jest to, co tak naprawdę dzieje się w świecie, a ukazywana jest nieistniejąca idylla. Jednak świat nie był przygotowany na taki szok i uznał Baudelaire za dewianta, a jego wiersze zostały zaliczone do tych zakazanych i gorszących społeczeństwo, mimo iż ukazywały realny świat, bez sztucznego upiększania.

"Tej nocy mogłem zgwałcić kobietę

mogłem utopić płaczące dziecko

mogłem mordować każdym narzędziem

albo kochac wszystko

mogłem torturować zwierzęta

albo litowac się nad nimi

mogłem podpalać domy i szpitale

albo pielęgnować chorych

mogłem budować więzienia

Tej nocy mogłem zrobić wszystko

nie zrobiłem niczego

świat przestał znaczyć

nie było już nic

tylko śmierć jeszcze istaniała

czułem jej zapach w rzeczach"

Kazimierz Ratoń

Umiłowanie brzydoty to nie dewiacja, to szczególny bunt przeciwko normom, to kochanie prawdy, gołego świata pozbawionego otoczki sztuczności. Pisanie o brzydocie to pisanie o naszym świecie, to reportaż bez manipulacji. Po co wprowadzać niepotrzebny blichtr tam gdzie go nie ma?  Kiedy nie ma obserwatorów, każdy z nas jest twórcą "ohydy", nie zwraca uwagi na to jak siedzi, załatwia potrzeby fizjologiczne i nie przeprasza. Dopiero potem ubiera się, maluje i wychodzi do kulturalnego świata i śmieje się z tych, którzy wyglądają jak on dwie minuty temu.

Zresztą to nie samo społeczeństwo i kultura sprawiają, że szukamy piękna. Mamy to zakodowane głęboko w genach i podświadomie szukamy pewnych proporcji w twarzach i sylwetkach. To, co choć trochę różni się od "ideału" jest dla nas brzydkie, nieodpowiednie, albo przynajmniej nie cieszy nas i nie wywołuje takich emocji jak to co mieści się w określonych wytycznych. Teorie tę zbadano na grupie dzieci, które jeszcze nie skażone medialnym wizerunkiem piękna, w dużej mierze kształtującym nasze poczucie estetyki, oglądały twarze przeróżnych osób- od modeli i aktorów po zwykłych ludzi- biednych i bogatych. Dzieci w różnoraki sposób reagowały na pokazane im zdjęcia lecz uśmiech wywoływały te twarze, które jak potem pokazano, były najbardziej symetryczne i spełniały określone proporcje.
Czy w takim razie fascynowanie się brzydotą nie jest jakąś fanaberią? Przeciwstawianiem się naturalnym instynktom i jedynie farsą na pokaz? Człowiek cały czas udowadnia sobie, że nie jest zwierzęciem, którego zachowanie podlega naturalnym instynktom. Jest w stanie oprzeć się pożądaniu, pokusie, pragnieniu. Więc czemu też nie miałby się oprzeć pięknu? Z wyboru czy z natury jest możliwe by pokochać to czego nikt nie kocha. Znaleźć uciechę w oglądaniu bałaganu i kompletnym braku
symetrii.

Przyznam, że przeliczyłam się ze swoimi możliwościami, temat jest zbyt rozlegly jak na jeden wpis na blogu.